5.4.1 eBird

eBird birders quşları haqqında məlumat toplayır; könüllülər heç bir araşdırma qrupunun uyğunlaşa bilməyəcəyi bir miqyasda təmin edə bilər.

Quşlar hər yerdədir və ornitoloqlar hər quşun hər an olduğu yerləri bilmək istəyirlər. Belə mükəmməl bir verilənlər bazasını nəzərə alaraq, ornitoloqlar öz sahəsində bir çox fundamental məsələləri həll edə bilərlər. Əlbəttə ki, bu məlumatların toplanması hər bir xüsusi tədqiqatçıın əhatəsindən kənarda. Eyni zamanda ornitologlar daha zəngin və daha dolğun məlumatlar istəsələr, "birders" - əyləncə üçün quş seyr edən insanlar quşları daim müşahidə edir və gördüklərini sənədləşdirirlər. Bu iki icma uzun ömürlü əməkdaşlıq tarixinə malikdir, lakin indi bu əməkdaşlıq rəqəmsal yaşa çevrilmişdir. eBird dünyanın birdersindən məlumatlar tələb edən paylanmış bir məlumat toplama layihəsidir və artıq 250.000 iştirakçıdan 260 milyondan çox quş gözdən keçirilmişdir (Kelling, Fink, et al. 2015) .

EBird'in başlamasından əvvəl, birders tərəfindən yaradılmış məlumatların çoxu tədqiqatçılar üçün əlçatmaz idi:

"Dünyadakı minlərlə dolabda sayısız noutbuk, endeks kartı, əlavə qeyd siyahıları və gündarlar var. Quşçuluq müəssisələrimizlə əlaqəli olanlar, "mənim gecikən qucumun quş qeydləri" haqqında təkrar-təkrar eşitmənin məyus olduğunu yaxşı bilirlər. Təəssüf ki, biz də onları istifadə edə bilmədiklərini bilirik " (Fitzpatrick et al. 2002)

Bu qiymətli məlumatların istifadəyə verilməməsi əvəzinə eBird, birdersin mərkəzləşdirilmiş, rəqəmsal məlumat bazasına yükləməsini təmin edir. EBird-ə yüklənmiş məlumatlar altı əsas sahəni əhatə edir: kim, harada, nə zaman, hansı növ, nə qədər və səy. Qeyri-adi oxucular üçün "səy" müşahidə edərkən istifadə edilən metodlara aiddir. Verilər keyfiyyəti yoxlamaları məlumat yüklənməmişdən əvvəl başlayır. Birders qeyri-adi hesabatları təqdim etməyə çalışır, məsələn, çox nadir növlərin, çox sayda hesabatların və ya mövsümdən kənar olmayan hesabatların qeydləri kimi, veb sayt avtomatik olaraq fotoşəkillər kimi əlavə məlumat tələb edir. Bu əlavə məlumatı topladıqdan sonra, daha çox nəzərdən keçirmək üçün yüzlərlə könüllü regional ekspertdən birinə bayraqlı hesabatlar göndərilir. Region ekspertindən soruşduqdan sonra - birder ilə mümkün olan əlavə yazışma da daxil olmaqla, bayraqlı hesabatlar ya etibarsız (Kelling et al. 2012) ya eBird verilənlər bazasına daxil edilir (Kelling et al. 2012) . Ekranlı müşahidələr verilənlər bazası dünyanın hər yerində İnternet bağlantısı olan hər kəsə təqdim edilir və bu günə qədər təxminən 100 peer-nəzərdən nəşrlər onu istifadə edirdi (Bonney et al. 2014) . eBird açıq şəkildə göstərir ki, könüllü birlər real ornitoloji tədqiqatları üçün faydalı olan məlumatları toplaya bilirlər.

EBird'in gözəlliklərindən biri də, bu vəziyyətdə olan birləşmənin "işi" ələ keçirməsidir. Bu xüsusiyyət layihə üçün böyük miqyasda nail olmağa imkan verir. Lakin, birders tərəfindən həyata keçirilən "iş" ornitoloqlar tərəfindən lazım olan məlumatlara tam uyğun gəlmir. Məsələn, eBird-də məlumatların toplanması quşların yeri deyil, birdersin yeri ilə müəyyən edilir. Yəni, məsələn, yolların yaxınlığında ən çox müşahidələr meydana çıxır (Kelling et al. 2012; Kelling, Fink, et al. 2015) . Kosmosda səylərin bu qeyri-bərabər paylanması ilə yanaşı, birders tərəfindən aparılan faktiki müşahidələr həmişə ideal deyildir. Məsələn, bəzi quşlar yalnız müşahidə etdikləri növlər haqqında məlumat deyil, maraqlı olduqlarını düşünən növlər haqqında məlumatları yükləyirlər.

eBird tədqiqatçıları bu məlumatların keyfiyyəti ilə bağlı iki əsas həllinə malikdirlər - digər paylanmış məlumat toplama layihələrində də faydalı ola biləcək həllər. Birincisi, eBird tədqiqatçıları daim birders tərəfindən təqdim edilən məlumatların keyfiyyətini yüksəltməyə çalışırlar. Məsələn, eBird iştirakçılara təhsil təklif edir və hər bir iştirakçıdan ibarət olan məlumatların təsvirləri ilə birdersin müşahidə etdikləri bütün növlər haqqında məlumatları yükləmələrini təşviq edən, yalnız ən maraqlı deyil (Wood et al. 2011; Wiggins 2011) . İkincisi, eBird tədqiqatçıları xam məlumatların səs-küylü və heterogen təbiətini düzəltməyə çalışdıqları statistik modellərdən istifadə edirlər (Fink et al. 2010; Hurlbert and Liang 2012) . Bu statistik modellərin məlumatlardan tamamilə aradan qaldırmadığını hələ müəyyənləşdirə bilmir, lakin ornitoloqlar əvvəllər qeyd edildiyi kimi, bu məlumatların təxminən 100 elmi nəzərdən keçirilmiş elmi əsərlərdə istifadə olunduğuna görə düzəliş edilmiş eBird məlumatlarının keyfiyyətinə kifayət qədər əmin olur.

Bir çox non-ornitolog ilk dəfə eBird haqqında eşitdikləri zaman olduqca şübhəli olur. Mənim fikrimcə, bu şübhə hissəsi yanlış şəkildə eBird haqqında düşünmədən gəlir. Bir çox insanlar əvvəlcə "eBird məlumatları mükəmməldir?" Və cavab "tamamilə yox" deməkdir. Lakin bu düzgün sual deyil. Doğru sual "Müəyyən tədqiqat sualları üçün, mövcud ornitoloji məlumatlardan daha yaxşı eBird məlumatları varmı?" Bu sualın cavabında "birmənalı bəli" demək olar ki, bir çox maraqlı məsələlərdən, məsələn, geniş miqyaslı mövsümi miqrasiya - paylanmış məlumatların toplanması üçün heç bir real alternativ yoxdur.

EBird layihəsi könüllüləri mühüm elmi məlumatların toplanmasında cəlb etmək mümkün olduğunu göstərir. Lakin, eBird və əlaqəli layihələr, nümunə və məlumatların keyfiyyətinə aid problemlər paylanmış məlumatların toplanması layihələri üçün narahatlıq olduğunu göstərir. Ancaq gələcəkdə gördüyümüz kimi, ağıllı dizayn və texnologiya ilə, bu narahatlıqlar bəzi hallarda minimuma endirilə bilər.